28 Tem 20205 dakikada okunur

Neden Liberal Arts?

Geleneksel ve teknik eğitim müfredatları konusunda ezberi sağlam olanların adeta küçük gördüğü bir eğitim modelidir Liberal Arts. Mezuniyet sonrasındaki kariyer fırsatlarının çeşitliliğini, mezunların yüksek gelir düzeyini ve bu eğitimi veren kolejlerdeki öğrencilerin başarı durumunu dikkate almaksızın, çoğunlukla körü körüne savunurlar geleneksel eğitim modelini.

Liberal Arts eğitimini ve artılarını incelemeye geçmeden önce, geleneksel eğitim modelinin yıllar içindeki gelişimine bir bakalım.

Geleneksel Eğitim ve Kariyer Rotaları

1900'lerin ilk yarısına baktığımızda, çalışanlar "silent generation" nesliydi. Yapacağı işe yönelik fiziksel veya mental yetkinliğe sahip olmak bir çalışanda aranan en önemli -aslına bakarsanız tek- özellikti. Çelik üretiminde çalışıyorsanız, kas gücünüz yüksek olmalı, ama ahşap işleri yapacaksanız ince işlerde becerikli olmalısınız. Rakamlarla aranız iyiyse finans ve muhasebe bölümlerinde, hafızanız güçlüyse yasal işlerle ilgili bölümlerde, insan ilişkileriniz güçlüyse satış-pazarlama ve benzeri rollerde çalışabilirsiniz. Yani bu alanlarda iş bulmanızı sağlayacak bilgileri edinmelisiniz diye düşünülürdü.

Dünya ekonomisinin henüz globalleşmediği bu dönemde, dünyanın birçok noktasında ve birden fazla sektörde faaliyet gösteren uluslararası şirketlerin tohumları yeni yeni atılıyordu. Sınırlı yetkinliklere sahip çalışanlar için başka bir iş seçeneğini düşünmek bile zordu.

1900'lerin ikinci yarısında dünya savaşlarının da tetiklediği ekonomik patlama ile şirketler büyümeye istihdam alanları genişlemeye başladı. Sendikalar da beraberinde gelişse de, işle ilgili tüm kararların genellikle işveren tarafından verildiği bu yeni dönemin çalışanları "babyboomers" nesli için, sürekli bir iş, iyi bir emeklilik planı, ev sahibi olmak gibi finansal güvenlik konuları tek öncelikti. Hayallerindeki iş olmasada, bu imkanları sunan şirketlerde büyük bir sadakatle çalıştılar. Babyboomer neslinde de iş hayatı boyunca, başladığı işten başka işle uğraşan insanların oranı çok azdı. Genellikle emeklilikten sonra "aslında gerçekten yapmak istediği işe yönelenlere" rastlanırdı.

"Girişimcilik modası" "X kuşağı" ile başladı. 1980 sonrası yayılan sarı sendika yapılanması, kaderini işverenin iki dudağı arasına bırakmak istemeyen, "işverene değil mesleğine sadık" çalışanların sayısını artırdı. Lisans eğitiminin odağı ne olursa olsun, iş yönetimi alanında yüksek lisans yapmak bir akım haline geldi. Kendi işini kurmak isteyenler için "çok önemli", büyük şirketlerde yükselen bir kariyer çizgisi izlemek için ise "olmazsa olmaz" kabul edilmeye başlandı.

Bu dönemde önceki nesillerin aksine bütün çalışma hayatını tek şirkette geçirenler parmakla gösterilir oldu. Ücret, pozisyon veya işin niteliği açısından "hedefleriyle daha iyi uyuşan" yeni bir iş bulunca iş ve kariyer değiştirmek, sadece normal değil önerilen ve takdir edilen bir eğilim olarak kabul edilmeye başlandı. Şirketler, çalışanlarının bağlılığını artırmak için şirket içi kariyer rotalarında önemli değişikliklere gittiler. Mühendis olarak girdiğiniz bir şirkette, -finans, iş yönetimi, pazarlama, dağıtım, kanal yönetimi, reklam, tanıtım konularında eğitim almamış olsanız da- yönetici pozisyonuna gelebilmeniz için stratejiler, eğitim programları, kariyer haritaları oluşturulmaya başlandı.

U.S. Department of Labor verilerine göre, bugün üniversitede okuyan gençlerin %65'i, 40'lı yaşlarının ortalarına geldiklerinde, henüz varolmayan iş alanlarında çalışacaklar. Halen varolan işlerin %40'ı ise, 25 yıl içinde tarih olacak.

Geleceğin değişken dünyasına hazırlanırken “geleneksel eğitim” almanın riskleri var

Bugün lisans eğitimi alan gençlerin, ne tür bir işte çalışabilecekleri konusundaki fikirleri tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar belirsiz. Çünkü teknolojiyle beraber işler de büyük bir hızla değişiyor.

Dünyada doktorlar, hukukçular, mühendisler, mimarlar, veterinerler ve bilim adamlarına ihtiyaç hiçbir zaman bitmeyecek. Ama bu işler bile form değiştiriyorlar, değiştirmeye devam edecekler. Hekimler artık fiziki muayene yapmak yerine "görüntüleme yöntemlerini" tercih ediyorlar. Öte yandan hasta psikolojisine uygun iletişim becerileri geliştirmek tıp branşları için en önemli yetkinlikler arasına giriyor. Mimarlar, elle teknik çizim yapmayı tamamen bıraktı, artık doğayla uyumlu, enerji bakımından sürdürülebilir tasarımlar için çalışılıyor. "İş garantisi" en yüksek geleneksel meslekler bile teknolojiyle beraber sürekli form değiştiriyor.

Öte yandan sadece 20 yıl önce sahip olduğundan çok farklı fırsatlara kavuşan geleneksel meslekler var. "Bir dil bir insan iki dil iki insan" deyişine konu olacak kadar eski olan dilbilim ve çeviribilim örneğin. İş dünyasında sözleşmeleri, katalogları, yayın dünyasında kitapları, resmi işlerde ise çeşitli dokümanları çevirmekle sınırlı olan iş alanları, 20 yıl önce adını bile duymadığımız teknoloji platformları ile birlikte inanılmaz genişledi. Çeviribilimcilerin çabaları sayesinde Facebook tüm dünyada 111 dilde kullanılıyor. Google Translate ve benzeri çeviri platformlarının geliştirilmesinde anahtar konuma sahipler. Dil öğrenmeyi sağlayan uygulamaların sayısı da nitelikleri de artıyor. Bu platformlar mükemmelleştiğinde, işlerini ilk kaybedecek meslek grubu gibi görülseler de, belki daha az sayıda ama daha anahtar pozisyonlarda var olmaya devam edecekler.

20 yıl önce hiç duymadığımız meslekler de var. Pazarlama gibi en eski ve geleneksel mesleğin bile, "dijital pazarlama" denen bir türevi var ve geleneksel pazarlama çalışanlarının yanına bile yaklaşamayacakları yetkinlikler gerektiriyor.

Temel bilimler fizik, kimya ve biyoloji ile matematik arasında, astrobiyoloji, biyokimya, gen matematiği gibi çeşitli kombinasyonlarda daha dar ama çok daha derin alt alanlar oluşuyor.

Bir ana yetkinlik kazanma hedefine odaklı eğitim modeliyle yapılamayacak işlerin sayısı hızla artıyor.

Liberal Arts eğitimi ne sağlar?

Tanımındaki “liberal” kelimesi, politik liberalizm ile eşleştirildiği için olsa gerek, sadece sosyal alanlarda verilen bir eğitimmiş gibi düşünülse de, Liberal Arts tanımı Latince "artes liberales" yani "özgür insanlar için konular" anlamına gelir.

Ortaçağdan beri süregelen geleneksel Liberal Arts temel alanları, mantık, geometri, aritmetik, astronomi, gramer, hitabet (retorik) ve müzikti.

Günümüzde Liberal Arts eğitimi, temel bilimler, matematik, felsefe, tarih, edebiyat ve dil bilimleri başlıklarında veriliyor. Alınacak diploma derecesinden bağımsız olarak sosyal bilimler ve güzel sanatlar da Liberal Arts eğitiminin bir parçası.

Liberal Arts dersleri çok geniş bir yelpazede yetkinlik kazandırıyor

Günümüzde lisans eğitimine, hayat boyu gereksinim duyulacak temel bilgi ve becerilerin kazanıldığı bir dönem olarak bakılıyor. Grup halinde verimli çalışabilme ve ortak çalışma gruplarını yönetebilme, verilerin doğru ve hızlı analizi, sebep-sonuç odaklı düşünebilme, gelişmiş iletişim becerileri ve teknolojik gelişmelere hızlı uyum gösterebilme yetkinliği, pek çok üniversite mezunu için hala geliştirmeye ihtiyaç duydukları yetkinlikler.

Liberal Arts eğitimin en önemli artısı, hedeflenen alandan bağımsız olarak sözlü ve yazılı iletişim ile sebep sonuç ilişkisine odaklı kritik düşünme becerisinin geliştirilmesine olanak sağlamasında yatıyor.

Bir konuyu farklı bir açıdan ele alabilme, farklı düşünce yapısı geliştirebilme, kültürlere ve toplumlara daha geniş ve global açıdan bakabilme yetkinliği kazandıran Liberal Arts eğitimi, öğrencilerine kariyerlerinde çok önemli avantajlar sağlıyor.

İşverenler, özellikle tek yönlü yetkinlikler gerektiren geleneksel mesleklerden farklılık gösteren yeni nesil işler için, Liberal Arts eğitimi alan çalışanları tercih ediyorlar. Liberal Arts müfredatı sayesinde öğrenciler, kendi diplomalarını tasarlayabilir, dilbilimci bilişimci, istatistikçi biyolog, iletişimci astronom, tasarımcı ekonomist gibi , daha önce hiç hayal edilmemiş bir alanda kendilerine yer açabiliyorlar.

Liberal Arts eğitimi sizi henüz keşfedilmemiş işlere hazırlıyor.

İş dünyasının gereksinim duyduğu niteliklere lisans düzeyinde sahip oldukları için, daha kolay yükselir ve yönetici pozisyonlarına daha kısa sürede yerleşiyorlar.

Liberal Arts okulların avantajları

Liberal Arts eğitimi veren okullarda, sınıflar daha küçüktür. Bu da hem öğrenciler arasındaki hem de öğrencilerle profesörler arasındaki etkileşimi kolaylaştırır ve artırır.

Öğrenci başına düşen eğitimci sayısı geleneksel eğitim veren kurumlardan çok daha yüksektir. Geleneksel eğitim verilen kurumlarda kimi dersleri profesörünüzle tek kelime konuşamadan tamamlamak durumunda kalabilirsiniz ama Liberal Arts okullarda öğrenci-öğretmen ilişkisi çok daha yakın ve kişiseldir. Dersler, fikir yürütme, tartışma ve karşılıklı bilgi-görüş alışverişinin olduğu çok daha etkileşimli bir formatta yürür. Özgür fikir alışverişi ve tartışma ortamı araştırma başarısını da yükseltir.

Etkileşim ve iletişimin güçlü olduğu bu kurumların mezun grupları da daha güçlü ve birbirine bağlı topluluklardır.

Ekonomik büyüklük açısından büyük üniversitelerle kıyaslanamasa da, öğrenci sayısı bazında ekonomik yapıları son derece güçlü olan Liberal Arts okulların bursları çok daha cömerttir.

Liberal Arts eğitimi ardından, işe yerleşme oranları kadar, yüksek lisans eğitimine kabul edilme oranları da çok yüksektir.

Dereceler farklı mı?

Avrupa'da üç, Türkiye, Amerika ve Kanada'nın da aralarında bulunduğu pek çok ülkede dört yıl süren lisans eğitimi sonrasında kazanılan Bachelor's derecesi Bachelor's of Arts (BA) ve Bachelor's of Science (BS) olarak iki ana gruba ayrılıyor. Bazı Liberal Arts okullardan BS ile mezun olunsa da genellikle BA derecesi alınıyor. BA ve BS dereceleri arasında pratikte bir fark yok. Her iki derecede de istenen master programına devam edilebiliyor.